Folsztyn to wieś położona w Gminie Wieleń. Liczba mieszkańców tej wsi to 321 osób. Oryginalna nazwa wsi pochodzi od nazwiska żony Jana Czarnkowskiego, właściciela dóbr wieleńskich. Jej rodowe nazwisko brzmiało Herbut von Fulsztyn. Nazwa wsi pojawia się w źródłach w 1618 r. Historycy przyjmują, że wieś powstała wkrótce po założeniu Nowych Dworów w 1601 r.
Inwentarz dóbr wieleńskich z 1632 r. wymienia we wsi 32 domy i 30 łanów. W 1661 r. zostaje potwierdzony zaginiony pierwszy przywilej. W 1702 r. wydany zostaje kolejny przywilej, w którym pisze się o 27 ¾ łanów Altland i 25 łanów Neuland. W latach od 1741 do 1745 r. – 22 gospodarzy powiększyło swój stan posiadania przez zakup wrzosowisk. W ten sposób powstały specyficzne dla tej wsi zagrody z dużym ale wąskim pasem łąk w stronę Noteci i pasem wrzosowisk w stronę pańskiego lasu.
W 1789 r. liczył 57 dymów, była to wieś szlachecka ( ulicówka) z kościołem ewangelickim.
Po 1815 r. nastąpił silny rozwój wsi, na co złożyło się kilka przyczyn: wzrost liczby ludności Wielenia rodzi rosnące zapotrzebowanie na produkty żywnościowe, wybudowana w połowie XIX w. kolej dowoziła w czasach nędzy kupców z miasta a szosa do Wielenia i Czarnkowa ułatwiła komunikację. W 1816 r. we wsi było 394 mieszkańców, w 1871 r. – 539 mieszkańców, a w 1930 r. 592 mieszkańców na 1316,7 ha. Folsztyn jest jedyną gminą dawnych dóbr wieleńskich, której liczba ludności systematycznie rosła do 1930 r. W 1939 r. było 48 chłopów z 2 i więcej końmi, a tylko 5 chłopów z jednym koniem.
Wydany pod koniec XIX w. SGKP nazywa wieś Wolsztynem; wieś liczyła 80 domów, 590 mieszkańców (12 katolików). Parafia ewangelicka w Wielkim Kotnie, katolicka w Wieleniu; obszar wsi 1517 ha.
W 1905 r. Folsztyn liczył 522 mieszkańców; w 1910 r. miał 514 mieszkańców. W 1925 – 592 mieszkańców ( 563 protestantów, 26 katolików i 3 Żydów), zamieszkałych w 103 domach.
We wsi była cegielnia przez długie lata własność rodziny Witt, dostarczająca dobrej jakości towar.
Pierwszy kościół we wsi zbudowano w 1637 r. a w 1639 r. właściciel uregulował stosunki kościelne – Herburtowo i Marianowo podlegały do Folsztyna. Pastor z Folsztyna obsługiwał te wsie ale za wyjątkiem małżeństw mieszanych – te mogły być zawierane tylko w kościele w Wieleniu a dzieci z tych małżeństw miały być wychowane w wierze katolickiej. W latach 1870/1871 wybudowano kościół z czerwonej cegły z wysmukłą wieżą. W owym czasie 95 % mieszkańców wsi było ewangelikami. Wieś miała własną jednoklasową szkołę z mieszkaniem służbowym nauczyciela.
W 1945 r. Armia Czerwona zastrzeliła 6 mężczyzn i 3 kobiety. Mężczyzn wyjątkowo nie uprowadzono na Syberię bo musieli doglądać bydła, którego spędzono w Folsztynie ponad 1000 sztuk. Spalono 11 domów, w tym stare schronisko młodzieżowe i dużą liczbę stajni i stodół.
Warto zobaczyć:
- Dawny kościół ewangelicki z 1869-1870 r.
- Cmentarz ewangelicko –augsburski z 2 poł XIX w.
- Szkoła obecnie dom nr 50 z 1843 r.
- Dom właściciela cegielni obecnie przedszkole z lat 20 XX w.
- Domy nr : 5, (2 pol XIX w.);nr 9/10( XIX/XX w.); nr 13 (pocz. XX w.);nr 21 drewniano –szachulcowy (1 ćw. XIX w.);dom nr 26 z 1908 r.; dom 31 z 1811 r.; dom nr 33 z pocz. XX w.
- Zagroda nr 59: dom z 1924 r. ; budynek gospodarczy z 1 ćw. XX w.
- Zagroda nr 63: dom z XIX w.; budynek gospodarczy z pocz. XX w.
- Dom nr 64 z XIX/XX w.
- Dom nr 68, drewniany z XVIII/XIX w.
- Zagroda nr 72: dom szachulcowy z poł. XIX w.; stodoła z k.. XIX w.; budynek gospodarczy z k. XIX w.
- Zagroda nr 74: dom z 1910 r.; stodoła z 1925 r.; budynek gospodarczy z 1910-1920 r.;
