Zawada

Zawada położona jest w Gminie Szydłowo. Jest to dawna wieś kościelna licząca 457 mieszkańców, położona na skraju dużego kompleksu leśnego.

Wieś ma ciekawy układ złożony z 3  równoległych ulic, dwie zewnętrzne były brukowane już na pocz. XX w. Obecnie jedna z nich jest asfaltowa. W centrum wsi staw, przy którym dawny kościół ewangelicki przebudowany na świetlicę wiejską ! Cennym zabytkiem jest drewniany kościół z XVII w. Zachowało się kilka domów ustawionych szczytem do ulicy. W centrum wsi dawny marmurowy  obelisk upamiętniający 30 mieszkańców wsi poległych w I Wojnie, obecnie kapliczka. Na wschód od wsi „ Kocie Góry”, na południowy wschód „ Krzaczaste Góry” , na południe „ Psie góry”. Dawniej pomiędzy nimi leżały dawniej błota wysychające latem; na ich dnie warstwy liści powyżej 1 metra, co dowodzi, że dawniej tereny te porastał las liściasty. W stronę Starej Łubianki pola, na których  w połowie XIX w. rósł las brzozowy –las, w którym mieszkańcy Zawady wypasali swoje konie, bydło i owce. Na północny wschód leżą „ Sołtysie Równiny” niegdyś część majątku sołtysa z Łubianki, wykupiona w 1835 r. przez chłopów z Zawady. Leśniczówka Zawada leżąca kilka kilometrów od wsi położona jest na obszarze dawniej należącym do wsi. Do wsi należały również wybudowania położone na zboczach Góry Dąbrowy.

W okolicznych lasach malownicze wąwozy i wzgórza oferujące dalekie widoki. Na wschód od wsi na wzgórzach znaleziono groby skrzynkowe.

Według SGKP „ w 1448 r. zwana Skaczna, dziś Skaczna Góra ( niem. Springberg) , agencja pocztowa i szkoła ewangelicka w miejscu.1278 ha ( 745 roli ornej, 5 ha łąk, 359 ha lasu) w 1885 65 domów, 81 dymów, 451 mieszkańców (74 katolików i 374 ewangelików 3 żydów. Kościół filialny pod wezwaniem ścięcia św. Jana chrzciciela z XVII w. „

Wieś od 1660 r. nosiła niemiecką nazwę Springberg. Była to wieś królewska podległa bezpośrednio staroście. Dopiero w 1697 r. notowany jest pierwszy sołtys nazwiskiem Leo Loga.( Potomkowie tej rodziny w pocz. XX w. mieszkali w Szydłowie i Dzikowie).

W 1772 r. mieszkało we wsi 30 chłopów. Wszyscy byli wolnymi chłopami, co odróżniało ich od mieszkańców okolicznych wsi, którzy dopiero w latach 30-tych XIX w. uzyskali wolność od powinności na rzecz dworu.  W 1789 była to wieś królewska z kościołem katolickim filialnym Piły. Liczyła 38 dymów; w 1820 r. było 37 dymów, 236 mieszkańców, w 1905 r. miała 423 mk.

W 1900 r.  miała 431 mieszkańców. W 1925 r. w 72 domach żyło 413 osób ( 359 protestantów, 54 katolików).Leśniczówka Zawada w 1905 r. miała 12 mieszkańców.

Kościół ewangelicki w 1899 r. został gruntownie przebudowany i powiększony.

Zabytki:

• kościół fil. p. w. św. Jana Chrzciciela, drewniany z XVII w., w 1725 r. bogato obdarowany przez Stanisława Naramowskiego. Do rejestru zabytków wpisany jest barokowy wystrój i wyposażenie kościoła ogółem 9 pozycji w tym ołtarz, ambona. Zbudowany na rzucie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, z dobudowaną w 1975 roku zakrystią.
• DZWONNICA, przy kościele ewangelickim, ob. przeniesiona przed bramę kościoła św. Jana Chrzciciela, drewno, XIX/XX, przeniesiona 1957.
• ZESPÓŁ SZKOLNY, Nr 16: a. szkoła, mur., pocz. XX, b. budynek gospodarczy, mur./drewno, pocz. XX.
• DOM Nr 1, mur., 2 poł. XIX.
• DOM Nr 9, mur., 4 ćw. XIX, przebudowany.
• DOM Nr 29, mur., poł. XIX.
• DOM Nr 31, mur., pocz. XX.
• DOM Nr 34, mur., 2 poł. XIX.
• DOM Nr 36, mur./szach., 2 poł. XIX, przebudowany.
• DOM Nr 38, mur., pocz. XX.
•  STODOŁA Nr 42, mur./drewno, pocz. XX.
•  BUDYNEK GOSPODARCZY Nr 42, mur., pocz. XX.
•  CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, pocz. XX.
•  CMENTARZ KOMUNALNY, czynny, poł. XIX.

Pomniki przyrody:

• grupa 8 dębów ( 2 drzewa martwe) przy torze kolejowym do Starej Łubianki , oddział 146 h
• pomnik przyrody ? oddział 146 h
• pomnik przyrody ? oddział 146 h