Leżenica

Leżenica, wieś wchodząca w skład Gminy Szydłowo liczy 135 mieszkańców. Położona jest w pagórkowatej rolniczej okolicy.

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w dokumentach w 1620 r. jako Leżenice, w 1641 r. jako Faulrich (czyli Leniwa Ryga). Ryga to nazwa, którą niemieccy osadnicy nadawali potokom płynącym przez błota olszynowe. Większość zabudowy wsi skupia się po zachodniej stronie drogi wiodącej z Nowego Dworu,; Struga Krępica dopiero od Leżenicy prowadzi stale wodę, chociaż jej dolina zaczyna się za Nowym Dworem. Gleby są dobre, zwłaszcza na wschód od wsi; od południa pas piaszczystej ziemi podchodzi pod wieś, porastają go sosny. Drogę do Roży Wielkiej przecina obniżenie terenu, górujące nad nim wzniesienie to Deiwelsberg koło Różanki. Przy drodze do Pokrzywnicy leży Stodolana Góra.

Leżenica była siedzibą rodową Gostomskich. W 1662 r. sołtys nazywał się Matthias Busse.Pierwszy sołtys Busse otrzymał przywilej w 1624 r. w 1682 wzmianka o Bussen Muehle ( Młynie Bussego). Rodzina Busse piastowała urząd sołtysa jeszcze w 1772 r. W tym czasie we wsi było 2 sołtysów i 13 chłopów.

Według wydanego w XIX w. SGKP – L. albo Ryga; wieś włościańska, nad strugą bezimienną, pół mili od traktu bitego pilsko –wałeckiego. obszaru 3759 mórg, budynków 156, domów 44, katolików 325, ewangelików 37, w miejscu kościół filialny do Wałcza i szkoła. Kościół od dawna istniał, jak pisze wizytacja Branieckiego z 1641 r. –mały drewniany z jednym ołtarzem.

W 1789 r. była to królewska wieś z kościołem katolickim licząca 33 dymy. W 1820 r. było 28 dymów, 150 mieszkańców, w 1851 r. było 22 chłopów; w 1905 r. liczyła 365 mk.

W 1900 r. liczyła 345 mieszkańców. W 1925 r. w skład gminy Leżenica wchodziła osada Arnsmuehl ( Gądek). Razem w 59 domach żyło 484 osoby ( 370 katolików, 114 protestantów).

Zabytki:

• kościół fil. p. w. św. Jakuba Apostoła, 1854-55 r., z prostokątną nawą i trójbocznie zamkniętym prezbiterium, elewacje ceglane. Od frontu neogotycki szczyt schodkowy. Z wyposażenia kościoła do rejestru zabytków wpisane są ołtarze: główny i dwa ołtarze boczne w tym jeden z 2 poł. XIX w., lichtarz , feretron
• cmentarz katolicki, przykościelny, 1854-55, od strony drogi zachowany kamienny mur z neogotycką bramą.
• cmentarz komunalny, założony w poł. XIX w. jako katolicki, użytkowany, z zachowanym częściowo historycznym drzewostanem i nagrobkami.
• 67. BRAMA KOŚCIELNA Z MUREM OD FRONTU, przy kościele filialnym p. w. św. Jakuba Apostoła, mur., ok. poł. XIX.
• 68. SZKOŁA, ob. dom Nr 10, mur., k. /XIX.
• 69. GOSPODA, ob. dom Nr 7 i sklep, mur., k. XIX.
• 70. DOM Nr 5, mur., k. XIX.
•  71. DOM Nr 9, mur./szach., poł. XIX, przebudowany.
• 72. DOM Nr 12, mur./drewno, poł. XIX, przebudowany.
• 73. DOM Nr 30, mur., XIX/XX, przebudowany.
• 74. DOM Nr 31, mur., pocz. XX.