Przyroda Gminy Szydłowo objęta jest ochroną w różnorodnych formach; duża jej część leży na Obszarach Natura 2000, jest Obszar Chronionego Krajobrazu, są 3 rezerwaty przyrody, 3 użytki ekologiczne oraz kilkanaście pomników przyrosty
Gmina Szydłowo cechuje się bardzo urozmaiconym ukształtowaniem powierzchni. Najwyższy punkt na terenie gminy – Góra Dąbrowa ma 207 m n.p.m. znajduje się około 2 km na północ od wsi Szydłowo. Najniższy punkt w gminie jest położony 58 m n.p.m., znajduje się w dolinie rzeki Rudy (Piły) na północ od Jez. Rudnickiego. Maksymalnie deniwelacje terenu dochodzą więc do 149 m.
Powierzchnia terenów trwale pokrytych roślinnością na terenie gminy Szydłowo wynosi 12 314 ha, co stanowi 46% jej ogólnej powierzchni. Na zieleń tą składają się: – tereny leśne 10 670 ha – tereny zadrzewione i zakrzewione 71 ha – łąki trwałe 570 ha – pastwiska trwałe 985 ha – zieleń osiedlowa 18 ha
Obszary Natura 2000
Dolina Rurzycy
Dolina Rurzycy – obszar o powierzchni 1766,04 ha, utworzony na podstawie Dyrektywy Siedliskowej. Chroniony teren wzdłuż Doliny Rurzycy wyróżnia się kompleksem unikalnych, doskonale zachowanych źródlisk i torfowisk niskich, wyróżniających się w skali ponadregionalnej bogactwem flory i rzadkich fitocenoz torfotwórczych. Stwierdzono na tym obszarze 10 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Zajmują one około 50% terenu objętego ochroną.
Puszcza nad Gwdą
Puszcza nad Gwdą – obszar o powierzchni 77 678,9 ha, utworzony na podstawie Dyrektywy Ptasiej. Obejmuje dorzecze rzeki Gwdy. Występuje tu co najmniej 8 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Gatunkami lęgowymi są : dzięcioł czarny, gągoł, kania czarna i ruda, lelek, lerka, nurogęś, puchacz i rybołów
Ostoja Pilska
Obszar ten składa się z 9 izolowanych chronionych obszarów usytuowanych wokół Piły. Na terenie gminy Szydłowo leżą 4 z nich:
1)Rynna Jezior Kuźnickich; fragment rynny glacjalnej od łęgów źródliskowych nad Zalewem Koszyckim, poprzez rezerwat przyrody “Kuśnik”, do Jeziora Kuźnik Czarny; niewielkie śródleśne jeziora z towarzyszącymi im torfowiskami mszarnymi. Jeziora te reprezentują zarówno typ jezior dystroficznych – zwłaszcza jezioro Kuźniczek, czy Kuźnik Czarny, jak i bogatsze w węglan wapnia jeziora ramienicowe – Kuźnik Duży, Kuźnik Mały, czy Kuźnik Olsowy. Towarzyszą im torfowiska przejściowe, żywe torfowiska wysokie, rzadziej torfowiska wapienne o charakterze młak, torfowiska nakredowe oraz obydwa podtypy lasów i borów bagiennych. W obrębie rynny występuje największe skupienie populacji bażyny czarnej Empetrum nigrum w Wielkopolsce, w tym najbogatsza i jedyna owocująca populacja nad jeziorem Kuźnik Bagienny. Mniejsze powierzchnie w obrębie rynny zajmują siedliska grądów, kwaśnych buczyn, łęgów olszowo-jesionowych. Na uwagę zasługuje obecność gatunków: storczyka lipiennika , mchu sierpowca błyszczącego), ważki zalotki większej czy zimowiska ponad 500 nietoperzy, w tym nocka Bechsteina Myotis bechsteinii, nocka dużego M. myotis i mopka Barbastella barbastellus, w ruinach browaru niedaleko Jeziora Rudnickiego.
3)Łęgi i grądy nad Gwdą poniżej Dobrzycy; zbocza doliny rzeki Gwdy poniżej wsi Dobrzyca. Terasy przyrzeczne zajęte są przez łęgi olszowo-jesionowe oraz przez łęgowe lasy wiązowo-jesionowe. Te ostanie reprezentowane są przez rzadko notowany w obszarach siedliskowych Wielkopolski, bogaty florystycznie, dobrze wykształcony, zagrożony wymarciem w regionie wiązowo-jesionowy łęg fiołkowy w podzespole Ficario-Ulmetum minoris violetosum odoratae. Wyższe partie zboczy i krawędzie doliny zajmują grądy.
8)Kwaśne dąbrowy Zawada-Koszyce – zwarty kompleks zwykle dobrze zachowanych kwaśnych dąbrów usytuowanych przy północno-zachodnich granicach Piły, pomiędzy Zalewem Koszyckim a droga krajową nr 11
Obszar chronionego krajobrazu
Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy – utworzony na 58 375 ha, z czego w powiecie pilskim znajduje się ponad 90% powierzchni – gmina Kaczory, Szydłowo i Piła. Większość obszaru chronionego stanowią lasy (50 640 ha), pozostała część to użytki rolne oraz wody.
Wielkie bogactwo walorów krajobrazowych stanowią: urozmaicona rzeźba terenu z rozległymi kompleksami leśnymi, malownicze głęboko wcięte doliny licznych rzek, moreny czołowe i doliny rynnowe z licznymi jeziorami, miejsca lęgowe i ostoje rzadkich i ginących zwierząt, m.in. tracza nurogęsi, orła bielika, orlika krzykliwego, żubra i bobra, oraz miejsca zlotów i przelotów żurawi, gęsi i kaczek. Obszar Wyróżnia się znaczną ilością obiektów objętych różnymi formami ochrony. Często spotykane są pomniki przyrody, wśród których wyróżniają się buki nad jez. Wielki Bytyń, stanowiące osobliwość natury.Góra Dąbrowa – zespół przyrodniczo-krajobrazowy Cel: Zespół przyrodniczo – krajobrazowy ” Góra Dąbrowa” ustanawia się w celu: 1) ochrony krajobrazu naturalnego i kulturowego; 2) zachowania walorów historycznych widokowych przyrodniczych i estetycznych; 3) zapobieganiu trwałym zniekształceniom i zmianom ukształtowania powierzchni ziemi; 4) zachowaniu rolniczo-leśnego charakteru obszaru przy jednoczesnym umożliwieniu rozwoju funkcji pielgrzymkowych i turystycznych, Data ustanowienia: 2010-11-23, Powierzchnia: 170.93 ha
