Krępsko

krępsko w Gminie Szydłowo to wieś w otoczeniu lasów, położona nad Gwdą i Rurzycą. Liczba mieszkańców wsi wynosi 300 osób. We wsi swoje ujście do Gwdy ma rzeka Rurzyca (nazwa tej rzeki jest ahistoryczna, utworzona została od niemieckiej nazwy rzeki Rohr Fliess używanej dopiero od XIX w.). Pierwotna nazwa rzeki brzmiała Krępa. ( W 1480 r. zwana była Crampnicza, w 1564  r. Krępa Struga,. Rurzyca płynie od jezior Krępskich,  ujście do Gwdy ma poniżej brodu Plecemin; przepływa przez jeziora : Krąpsko Podnie,  Radlino i łękawy. W 1564 r. na strudze istniała nieczynna piła należąca do wsi Łubianka. W 1590 Piotr Potulicki zezwala na budowę nowej piły w miejscu starszej, nadaje pilarzom role po obu stronach rzeki od J. Dąb ( Podnie) do tzw. pruskiej drogi z Wałcza do Lędyczka przecinającej rzekę w osadzie Piaskinia oraz prawo połowu ryb poniżej piły do Krąpskiego Młyna .

W roku 1600 starosta ujski  Piotr Potulicki nadał przywilej  na założenie wsi Dionysowi Klawitterowi. Osada była wtedy zamieszkana tylko przez chłopów czynszowych.

W 1609 r. starosta ujski Wojciech z Błociszewa Gajewski nadaje przywilej na budowę młyna w miejscu podupadłej piły. Młynarz miał prawo połowu ryb na j. Dąb.

W 1789 r. była to wieś królewska z podleśnictwem i młynem tartacznym, zbożowym i foluszem licząca 29 dymów; w 1820 r. 29 dymów i 217 mieszkańców; w 1905 r. 424 mk.

W połowie XIX wieku jedno z dwóch gospodarstw sołtysów zakupił Daniel Livunius (od 1859 – szlachcic). W Krępsku funkcjonowała lemieszarnia (własność Preibischów).

Wydany w XIX w. SGKP; tak pisał o wsi:

Krępa, obszaru 9506 morg, budynków 130, domów 42. Mieszkało w niej 45 katolików i 420 ewangelików. W 1641 r. podczas wizytacji kościelnej mowa o kaplicy wybudowanej przez protestantów w XVI w., filialnej Jastrowia , odebranej przez Królową Konstancję – posiadaczkę starostwa ujskiego. W XIX w. kaplicy nie było.

Na początku XX w. we wsi żyło 439 osób w 97 gospodarstwach domowych ; istniała kuźnia, młyn zbożowy, tartak, folusz i rzeźnia. W 1925 r. wieś liczyła 62 zamieszkałe domy, w których żyło 454 mieszkańców ( 391 protestantów, 63 katolików.

Warto zobaczyć:

• kościół fil. p. w. Matki Boskiej Częstochowskiej, pocz. XIX w., leży na krańcu wsi przy drodze do stacji kolejowej. Świątynia salowa z wieżą nad zach. częścią nawy, elewacje tynkowane. Od wsch. wtórnie dobudowana salka katechetyczna ob. pełniąca rolę zakrystii.
• cmentarz katolicki z poł. XIX w. malowniczo położony nad stromym zboczem Rurzycy, częściowo zachowane stare nagrobki i drzewostan
• cmentarz ewangelicki, założony na przełomie XVIII i XIX wieku, obecnie nieużytkowany, na pd. od kościoła, z zachowanym drzewostanem i śladowo istniejącymi nagrobkami. Na terenie cmentarza dzwonnica złożona z czterech murowanych słupów zwieńczonych metalową konstrukcją, na której zawieszono dzwony..
• 54. DZWONNICA, na cmentarzu komunalnym, mur./żelazo, 2 poł. XIX.
• 55. ZESPÓŁ DWORSKO- PARKOWO-FOLWARCZNY: a. dwojak, Nr 30, mur./drewno, 1 ćw. XX, b. dwojak, Nr 31, mur./drewno, 1 ćw. XX, c. obora, ob. schronisko turystyczne, mur., 2 poł.XIX, d. stodoła, ob. magazyn, mur., 2 poł. XIX, e. rządówka, ob. dom Nr 32, mur., 2 poł. XIX, f. budynek gospodarczy na folwarku, mur,/szach., k. XIX, g. park krajobrazowy, poł. .XIX.
• 56. DOM Nr 2,mur., k. XIX.
• 57. DOM Nr 4,mur., k. XIX.
• 58. DOM Nr 5,mur., 2 poł. XIX.
• 59. DOM Nr 6,mur., 2 poł. XIX.
• 60. DOM Nr 7,mur., poł. XIX.
• 61. DOM Nr 13,mur., k. XIX.
• 62. DOM Nr 18,mur., 2 poł. XIX.
• 63. DOM Nr 19,mur., k. XIX.
• 64. DOM Nr 22,mur., k. XIX.
• 65. DOM Nr 27,mur., k. XIX.
• 66. DOM Nr 34, mur., 4 ćw. XIX.

Pomniki przyrody:

• skupisko drzew ( 19 lip i 2 dęby) przy drodze gruntowej do dawnego majątku
• Użytek ekologiczny Uroczysko Krępsko –siedlisko przyrodnicze, stanowisko rzadkich i chronionych gatunków