Jaraczewo to wieś sołecka położona w gminie Szydłowo. Liczba mieszkańców wynosi 433 osoby. Zabudowa dawnej wsi leży na osi północ –południe wzdłuż dwóch ulic, przeciętych przez szosę z Piły do Rusinowa. Odcięła ona 3 gospodarstwa od pozostałej części wsi. Obszar wsi jest duży i sięga Góry Dąbrowy na północy i Pokrzywnicy na południu. Gleby są dobre, dawniej chłopi Jaraczewa posiadali łąki nad Notecią.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1596 r. wieś zwała się wówczas Jaroszewo. Lokatorem był Mateusz Marsic. W 1610 r. sołtys nazywał się Mierski; we wsi była kaplica. W 1682 r. wieś była opustoszała. W 1772 wieś zamieszkiwało 12 chłopów, po kaplicy nie było już śladu. W 1816 r. we wsi mieszkał właściciel majątku, dwóch sołtysów i 12 chłopów.
W XIX w. SGKP podaje co następuje: Jaroczewo albo Mała Witowa Góra , wieś na bitym trakcie wałecko- słopanowskim , szkoła w miejscu, obszaru 2950 mórg, budynków 96, domów 29, katolików 178,ewangelików 65.
W 1789 r. była to wieś królewska licząca 16 dymów; w 1820 roku było 20 dymów (zamieszkałych przez 125 osób), w 1900 r. miała 332 mieszkańców. w 1905 r. było 328 mieszkańców; w 1925 r. zamieszkiwały ją 333 osoby (195 katolików, 138 protestantów).
Warto zobaczyć:
- dwór, wzniesiony w 4 ćw. XIX wieku, na rzucie prostokąta, parterowy z poddaszem użytkowym, część centralna nakryta dachem dwuspadowym, z wystawką na osi, elewacje otynkowane z ozdobnymi opaskami okiennymi i narożnymi boniowaniami.
- FURMAN 24. DWÓR, mur., XIX/XX.
- 28. ZESPÓŁ DWORSKO-FOLWARCZNY:
- a. spichlerz, mur., XIX/XX,
- b. obora, mur., XIX/XX,
- c. budynek socjalny, mur., 4 ćw. XIX w,
- d. obora, mur., 4 ćw. XIX,
- e. stodoła, mur., 4 ćw. XIX,
- f. dom mieszkalny, mur., 4 ćw. XIX,
- g. remiza strażacka, mur., 4 ćw. XIX,
- h. domy mieszkalne, mur., 4 ćw. XIX.
- 29. DOM Nr 12, mur., pocz. XX.
- 30. DOM Nr 13, mur., pocz. XX.
- 31. DOM Nr 20, mur., 4 ćw. XIX.
- 32. DOM Nr 37, mur., k. XIX, przebudowany.
- 33. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, poł. XIX.
