Jędrzejewo

Jędrzejewo to duża wieś w Gminie Czarnków. Wieś obecnie liczy 925 mieszkańców. Jędrzejewo zostało lokowane jako owalnica z kościołem i cmentarzem pośrodku wsi. Po 1815 r.  oraz po likwidacji pańszczyzny w latach 30-tych XIX w. obraz wsi zmienił się radykalnie – na wybudowaniach rozrzuconych wokół wsi mieszkało trzy razy więcej osób niż we wsi. Powstały wówczas nowe wybudowania:

• dawny folwark na południowo-zachodnim krańcu wsi  rolnik Pieper podzielił między swych synów Alberta i Hugona,
• Przy drodze do Gajewa powstały „Piaski” – 50 zagród,
• Pośrodku łąk noteckich na wydmie piaskowej powstał „Schabernack”, zwany też „Eichwerder” (Dębowy Ostrów”) – liczący 25 gospodarstw. Dzisiaj jest to część wsi zwana „Pomorska Wola”
• Przy drodze do Nowych Dworów powstał „Ostrów” z 19 zagrodami. Dzisiaj jest to „Kaźmierzówka”
• Najbiedniejszą częścią wsi był  położony na północ od niej „Eichwerder”  tzw. „Topp” –liczący tylko 8 zagród, wszystkie niewielkich rozmiarów
• Zamożniejszy był „Plan” (obecnie „Plany” ) przy drodze do Średnicy – liczył 39 zagród. Tam też znajdował się jedyny duży majątek w okresie międzywojennym, liczący 122 ha – własność Adolfa Pinnow.

Wieś jest po Trzciance drugą najstarszą wsią sołtysią w okolicy. Została założona w 1586 r. przez 4 braci z rodu Czarnkowskich. Zlecili oni niemieckiemu sołtysowi o nazwisku Johann Krueger aby w ciągu 7 lat osadził 12 pół chłopów. Lokacja udała się gdyż w 1632 roku było we wsi  już 13 chłopów, karczmarz i wielu kosatów. W 1656 r. pojawia się w dokumentach wzmianka o sołtysie zwanym  Markus; w 1699 r. majątek sołtysi podzielony został między 2 chłopów. W 1752 r. urząd sołtysa sprawowali Mittelstaedt i Breitkreuz. W 1773  r. we wsi był folwark o powierzchni 4 łanów,  1 sołtys z gospodarstwem pół łana, 14 chłopów osiadłych na na ½ łana, 17 chłopów z rolą wielkości od ½ do ¾ łana, 3 kosatów, 4 szewców i 24 inne rodziny- łącznie 324 osoby gospodarujące na 336 ha. W kolejnych wiekach bardzo wzrosła powierzchnia wsi: z 280 ha w 1773 r. do 2433,7 ha w 1930 r.; zaś liczba mieszkańców wzrosła z 324 do 1540 osób; w czasie II wojny było to nawet 2000 osób. Mieszkańcy byli w 95 % ewangelikami. W 1789 r. była to wieś szlachecka z folwarkiem i luterańskim domem modlitwy licząca 53 dymy;  w 1925 r. miała 1540 mieszkańców (1459 protestantów, 69 katolików i 11 żydów).

SGKP wydany w  końcu XIX wieku podaje, że we wsi były 173 domy zamieszkane przez  1321 mieszkańców, (w tym 1241 ewangelików, 70 katolików, 10 żydów, 197 analfabetów); we wsi był urząd pocztowy; w skład wsi wchodziły też:

• Jędrzejewo folwark – 1 dom,  9 mieszkańców
• Jędrzejewo  folwark – 4 domy,  76 mieszkańców.
• Jędrzejewo olendry – 1 dom, 7 mieszkańców.

Pierwszy kościół zbudowano w 1790 r. z drewna. W 1901 r. zastąpiono go budowlą z czerwonej cegły, która niestety spłonęła w 1910 r. Wokół kościoła roztaczał się cmentarz aż do 1890 r., kiedy to na „Piaskach” powstał nowy cmentarz większych rozmiarów. Parafia ewangelicka mieściła się w Runowie.

Najstarsza znana szkoła, zbudowana w 1830 r., mieściła się na zachodnim krańcu wsi. W 1870 r. w centrum wsi zbudowano drugą a koło niej w 1908 r. trzecią szkołę z dwoma klasami, mieszkaniem dyrektora szkoły  i nauczyciela. Ponieważ ciągle szkoły były za małe, rozbudowano drugi budynek. W 1945 r. było w nim 6 klas. Budynki szkolne w latach II wojny służyły za tymczasowe schronienie ochotnikom z całych Niemiec kopiącym umocnienia na linii Wału Pomorskiego, przed zbliżającą się ofensywą Armii Czerwonej.

Po wkroczeniu sowietów w 1945 r. wszyscy mężczyźni w wieku do 65 lat zostali zabrani; z tego nie wróciło 90 %. Liczba zabitych mieszkańców wsi to około 30 osób; przy szosie pogrzebano ciała 100 niemieckich żołnierzy oraz 10 Rosjan, w tym wysokiej rangi oficera.

Zabytki:

• kościół parafialny p.w. MB Różańcowej, mur., 1905r.
• plebania, mur., XIX/XX w.
• szkoła podstawowa, mur., 3 ćw. XIX w.
• poczta, mur., l 30-te XX w.
• młyn z zagrodą młynarską, mur., l 30-te XX w.
• cmentarz katolicki, czynny, XIX w.
• cmentarz katolicki, nieczynny, XIX w.
• dom nr 5, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 6, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 7, mur., XIX/XX w.
• dom nr 11-12, mur., l. 20-te XX w.
• dom nr 14, mur., 1 ćw. XX w.
• dom nr 18, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 19, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 21, mur., poł. XIX w.
• dom nr 22, mur., XIX/XX w.
• dom nr 23, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 27, mur., 2 poł. XIX w.
• dom nr 29, mur., 1 ćw. XX w.
• dom nr 35, mur., pocz. XX w.
• dom nr 37, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 38, mur., 1911r.
• dom nr 42, mur./drewno/glina, 4 ćw. XIX w.
• dom nr 43, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 47, mur., pocz. XX w.
• dom nr 49, mur., XIX/XX w.
• dom nr 57, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 59, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 61, mur., pocz. XX w.
• dom nr 62, mur., XIX/XX w.
• dom nr 63, mur., 1 ćw. XX w.
• dom nr 66, mur., 4 ćw. XIX w.
• dom nr 74, mur., 2 poł. XIX w.
• dom nr 83, mur., 1895r.
• dom nr 87, mur., ok. 1900r.

Pomniki przyrody:

• Leśniczówka Jędrzejewo (oddz. 164 d) – grupa 7 drzew – dąb szypułkowy
• Oddz. 182 g- dąb szypułkowy ( szerokość korony 24 m !), przy drodze z wsi do leśniczówki
• Wiąz górski – (obwód 350 cm ,wys. 23 m) obok zabudowań gospodarskich p. Laska