Zacharzyn położony jest w Gminie Chodzież. Sołectwo Zacharzyn obejmuje wsie Zacharzyn (719 mieszkańców) i Wymysław ( 64 mieszkańców). Liczba mieszkańców sołectwa wynosi 789 osoby. Historia obu wsi jest podobna –zostały założone w XIX przez rodzinę von Zacha.
Wieś Zacharzyn ciągnie się na przestrzeni kilku kilometrów, jej zabudowa i zagospodarowanie przypomina miasteczko. Pomimo, że Zacharzyn jest najmłodszą wsią w gminie Chodzież, we wsi jest duża ilość parterowych domków z XIX w. objętych ochroną konserwatorską. Z. został założony w latach 1793-1794 przez Krzysztofa von Zacha ( od 1780 r. właściciela majątku w Strzelcach ). Sprowadził on 15 osadników ( 12 z Brandenburgii, 2 Polaków i 1 z Bawarii). W 1793 r. Zacha sprzedał względnie darował ziemię licznym Niemcom głównie protestantom. Niejaki Paweł Hinz dostał 30 mórg, podobnej wielkości rolę otrzymał także Krystian Lueck. Ziemia jest bardzo licha, większą część gospodarstw stanowiły łąki o jakości bardzo miernej. Stworzono potężną ostoję protestantyzmu i niemczyzny na ziemi chodzieskiej. W 1816 r. mieszkało w Z. 512 osób a w 1871 r. – 841 osób
SGKP podaje nazwę wsi „ Zachas”, zamiennie Zachodzkie Holendry , Cichowa Góra, niem. Zachasberg. Obszar wsi 955 ha, 110 dymów, 870 dusz (108 katolików). W 1905 r. było 844 mieszkańców.
W 1931 r. Zacharzyn liczył 770 protestantów Niemców a tylko 131 katolików ( w tym 25 Niemców) . We wsi w tym czasie mieszkało więcej protestantów niż w Chodzieży, których były 64 osoby !!!!
We wrześniu 1939 r. Niemcy bestialsko zamordowali na łąkach nadnoteckich 7 Polaków w wieku od 16 do 38 lat ,robotników sezonowych pracujących u miejscowych Niemców. W centrum wsi obelisk z pamiątkową tablica przypominającą to wydarzenie.
Zabytki:
- Kościół z 1877 r. Przykład wiejskiego kościoła ewangelickiego z XIX w. ,w formie typowej dla zachodnio –północnej Polski dawny ewangelicki, na rzucie prostokąta, orientowany, z półkolistą apsyda i kwadratową wieżą od frontu. Ceglane elewacje symetrycznie rozczłonkowane dwupoziomowo usytuowanymi otworami okiennymi, między którymi lizeny zwieńczone skromnym ceglanym fryzem, na apsydzie fryzem arkadowym. K. jednonawowy nakryte drewnianym stropem, z trzech stron nawy empory wsparte na słupach z dekoracją ciesielską,. Prezbiterium nakryte sklepieniem konchowym.
- Dworzec i dom pracowników kolei z około 1908 r.
Parafia ewangelicka w Zacharzynie.
Została utworzona w 1866 r. W 1872 r. cesarz Wilhelm I przekazał nowej parafii dotację w wys. 9000 marek. Wcześniej ewangelicy ze wsi podlegali pod parafię w Chodzieży.
Początkowo nabożeństwa odbywały się w szkole, ale staraniem gminy i licznych sponsorów wybudowano piękny kościół za kwotę 45 000 marek (4500 przekazał cesarz, 8300 marek Gustav- Adolf-Verein).poświęcenie kościoła odbyło się w 1878 r. Dom proboszcza wybudowano w 1881 r. Do parafii należały: kolonia Zacharzyn, Strzlece, Augustynowo, Słomki, Rudka,Wymysław, Konstantynowo, Mirowo i młyn Krzysztofa. Parafia liczyła 1478 dusz. Pierwszym pastorem był Teodor Lehmann urodzony w Berlinie.
Z wsi Zacharzyn pochodzi legenda o Rycerzu z czarnym Psem .
Właściciel wsi – Ferdynand von Zacha – był bardzo ważną osobistością osobiście doglądającą swojego majątku, Po jego śmierci opowiadano, że duch jego jeździ na koniu w towarzystwie czarnego psa
