Podanin – duża wieś w Gminie Chodzież. Obecnie liczy 469 mieszkańców. Wieś zachowała dawny układ przestrzenny – owalnicy ze stawem i kościołem w centrum wsi
Wieś położona jest przy drodze krajowej nr 11, uchodzi za gminne centrum przemysłu. Swoje siedziby maja tutaj firmy o zasięgu europejskim, takie jak Europol Meble, Kablonex, Podanfol. Ważną rolę w życiu gminy Chodzież odgrywa Nadleśnictwo Podanin, o rodowodzie sięgającym 1828 roku. Nadleśnictwo gospodaruje na 18 000 ha lasu leżących na obszarze 7 okolicznych gmin. Lasy nadleśnictwa słyną z dużej ilości danieli – od dziesiątek lat odławia się te piękne zwierzęta i wysyła w dalekie zakątki kraju i Europy. Na terenie nadleśnictwa wyłączono dwa obwody łowieckie specjalnie pod potrzeby zagranicznych myśliwych.
Historia
Na polach Podanina w porośniętych krzewami wzgórzach, nad tzw. Białymi Moczarami, w XIX w. odkopano kilka grobowców skrzynkowych z popielnicami, naczyniami glinianymi, kawałkami drutu brązowego, i koralami szklanymi. Dawniej odkryto tam trzy podobne groby, w jednym z nich znajdować się miały dwie popielnice, z których jedna wyobrażała twarz ludzką. Na innym pagórku odkryto rodzaj ganku podziemnego, wykładanego kamieniami , przed którym leżał okrągły głaz ze śladami rzeźby. W trzecim pagórku znajdował się stos kamieni, w nim spalone kości i nietknięte kły jakiegoś zwierzęcia, prawdopodobnie tura.
W pobliżu wsi znaleziono też mnóstwo skorup glinianych z ozdobami, topór z serpentynu, nożyce i groty żelazne. Podanin był królewszczyzną wchodzącą w skład starostwa ujsko-pilskiego. W 1430 król Władysław Jagiełło pozwala Marcinowi ze Sławska wykupić wieś i inne osady z rąk Piotra Korzboga podkomorzego poznańskiego. W XVI w. mała królewska wieś zarządzana przez starostów ujskich. W 1563 istniał młyn Wierzbnik o jednym kole; w 1564 r. żyło we wsi 28 kmieci na 14 łanach.
Wieś kształtowała się dwa wieki, powstała owalnica, jej charakterystyczny układ zachowany do dzisiaj. W 1580 wieś trzymał Stanisław Górka wojewoda poznański, pod koniec XVIII w. wieś włączono do tworzonego przez rząd pruski tzw. Amtu Podstolickiego( Polanowo). W 1789 r. była to wieś królewska z kościołem luterańskim licząca 25 dymów. W XIX w. wieś liczyła 40 domów i 490 mieszkańców. w skład okręgu wiejskiego wchodziła osada Pawłów. Cały okrąg liczył 41 domów, 504 mieszkańców: 67 katolików, 431 protestantów i 6 żydów. Były trzy większe posiadłości: Juliusza Sehmsdorfa z obszarem 391 ha i dochodem 3676 marek, Wilhelma Milbrandta z pow. 166 ha i dochodem 1454 marek, Juliusza Harmela o powierzchni 84 ha i dochodem 773 marek. W 1905 r. we wsi było 428 mieszkańców.
We wsi siedzibę ma nadleśnictwo Podanin –dawne Nadleśnictwo królewskie (w XIX w. 1 dom, 10 mieszkańców, obszar nadleśnictwa 7268 ha, czysty dochód gruntowy 18 731 marek. Nadleśnictwu królewskiemu podlegały 4 osady leśne: Podanin z 11 mieszkańcami, Podstolice, Koenigsberg i Stangenforth. Cały okrąg liczył 5 domów i 46 mieszkańców: 6 katolików i 40 protestantów.)
Zabytki Podanina:
- Kościół z pocz. XX w. ( dawniej ewangelicki) obecnie filialny pod wezwaniem s. Maksymiliana Kolbe Do 1945 we władaniu gminy ewangelickiej, po wojnie do 1973 znajdował się tu magazyn nawozów sztucznych (co było charakterystyczne dla powojennych państw komunistycznych w środkowej Europie) . Kościół to typowa świątynia salowa z charakterystycznym ręcznie malowanym stropem. Elewacja frontowa niesymetryczna z podcieniem narożnym i wysoką wieżą. Przy kościele drewniana kaplica z figura O. M. Kolbe.
Warto zobaczyć inne zabytkowe obiekty takie jak :
- Zespół dworsko –folwarczny składający się z budynków dworu, obory, stajni i chlewni
- Budynek dawnej rządcówki w dawnym folwarku II pod numerem 53
- Budynek dawnej szkoły pod numerem 19
- Zespół leśniczówki w skład którego wchodzą: budynek leśniczówki ,stodoła, budynek gospodarczy
- Budynki tzw. Poniatówki pod numerami 16,18,31,33
- Dawny cmentarz ewangelicki, obecnie katolicki
KURT LUECK w swojej „Historii niemczyzny w Chodzieży – „Geschichte des Deutstums in Chodziesen” obszernie opisuje historię Podanina na podstawię rękopisów nauczyciela Ferdynanda Bensel. Bensel dokonał wielu wykopalisk w okolicy wsi. Podanińskie Pole Grobowe rocziągało się przez cały ciąg pagórków od Rohrbruch do Warower Huegeln na szerokości 1 ½ kilometra.
W 1430 r. została założona wieś Podanin; wskutek wojen, zarazy w 16-17 wieku opuszczona przez Polaków. Starosta Ujski – Stefan Grudziński w roku 1637 nadaje braciom Paul i Daniel Arndt przywilej na nowe zasiedlenie wsi niemieckimi osadnikami. Osadnicy pochodzili z Pomorza Wschodniego – z obszarów Kaszub.
Cel założenia był czysto gospodarczy : jak napisano w nadaniu „ aby podnieść dobra Jego Majestatu w starostwie” . Luteranom udzielił przywileju na wybudowanie kościoła i wybór pastora. Kościół otrzymał jeden łan ziemi wolny od czynszu i pańszczyzny. Posiadacz tego łanu otrzymał także rzadkie prawo warzenia piwa i gorzałki.
Kościół powstał na wolnym placu między rzędami domów, obok niego założono cmentarz. Kościół był prostą budowlą drewnianą bez ozdób, podobnie jak większość kościołów wiejskich.
Niewielka gmina nie była w stanie utrzymać własnego pastora i próbowała przyłączyć się do jednej z dwóch wcześniej założonych osad : Jankendorf -Sokołowo Budzyńskie ( zał. w 1629 r) lub Gramsdorf – Bukowiec ( założony w 1635 r. ) –zwłaszcza do tej ostatniej. Co 4 tygodnie pastor z G. odprawiał w Podaninie nabożeństwo.
Zachował się dzwon z napisem Daniel Arndt scultutus Podanensis a.D. 1713 Nieco młodszy jest krzyż na kościele z chorągiewką z datą 1738 r.
W 1661 r. wieś została całkiem zniszczona kościół został spalony, dzwony zabrane. W1681 r. sołtysowi pod karą 1000 złotych zabroniono odbudowy spalonego kościoła. Wkrótce jednak nastąpiła odbudowa, co wskazuje napis na dzwonie z 1713 r. Wieś musiała płacić dziesięcinę kościołowi w Chodzieży : w 1772 r. było to 54 schefli żyta i 27 szefli owsa z łana 3 szefle żyta i 1 ½ szefla owsa. Dostawa odbywała się poprzez starostę.
W 1749 r. pan tych ziem odebrał łan kościelny i podzielił go następująco : ¼ łana dostała nowo powstała szkoła , po ¼ łana każdy z nowo osiedlonych „ Waldlaufer” ( leśniczych, ¼ łana kowal wioskowy.
W 1768 r. 8 dni przed Świętym Marcinem przybyło od strony Szamocina 2000 konfederatów barskich plądrując dobra królewskie (starościńskie). Podpalili kościółek w Podaninie, rabując co się tylko dało; następnie konfederaci pociągnęli przez wybudowania olenderskie do Bukowca (Gramsdorf). Sołtys Podanina –Christian Busse wysłał posłańców, którzy ostrzegli mieszkańców tej wsi. Pastor gminy ewangelickiej uciekł, ze wsi zrabowano różnych dóbr ,które zapełniły 8 wozów, a z Jankendorf ( Sokołowo Budzyńskie) konie.
Z pożaru kościoła ocalały dzwony, ukryte w piwnicy jednego z mieszkańców. Pewnej ciemnej nocy proboszcz z Chodzieży wykradł je z tej kryjówki ale zostały mu one odebrane podczas transportu do miasta.
Klasyfikacja pruska z 1773 r. wymienia 234 mieszkańców, wszyscy luteranie. Pośród nimi było 12 rodzin pracowników najemnych i rzemieślników Było to 5 pasterzy, 1 stróż, 2 szewców, 2 sukienników 1 garncarz Po 1779 r. gdy w Chodzieży powstała gmina ewangelicka Podanin odłączył się od Bukowca i przyłączył do gminy chodzieskiej.
Po separacji w latach 1829-1846 liczni gospodarze stawiali nowe domy na wybudowaniach, stare domy we wsi pozostawiając robotnikom rolnym i rzemieślnikom. Spis ludności z 1854 r. wymienia 47 rodzin robotników. Ogółem mieszkało we wsi 399 dusz – 383 ewangelickie i 16 katolickich. W 1880 r. było 471 mieszkańców. W szkole dzieci katolickie stanowiły 10 %.
Spadająca liczba mieszkańców w latach następnych wynika z wykupywania ziemi przez bogatych chłopów, biedni zaś emigrują do Ameryki. Rodzina założycieli wsi –Arndt wymiera w 1794 r. , po nich urząd sołtysa obejmuje rodzina Gemsdorf (1840-1904). Tylko dwie rodziny chłopskie w początkach XX w.: Schmidt i Junker były potomkami osadników sprzed czasów pruskich.
Winę za zanikanie niemczyzny i protestantyzmu ponoszą też urzędnicy niemieccy ! Przepisy dotyczące własności ziemskiej doprowadziły do zaniku małych gospodarstw ,rolnicy nie posiadający zaprzęgów wyłączeni zostali z reformy i pozbawieni ziemi. Dano prawo obszarnikom wykupienia drobnych posiadaczy i włączenia ich ziemi do swojego dóbr, pozbawiając tym samym drobnych chłopów ziemi. Z winy urzędników doszło do zaniku niemczyzny w Podaninie Pietronkach.
