Nowa Wieś położona jest w Gminie Trzcianka. Wieś o typowym układzie owalnicy ze stawem pośrodku, liczy obecnie 353 mieszkańców.
Pierwsze wzmianki o tej miejscowości – udokumentowane aktem nadania – pochodzą z 1618 r. kiedy to Adam Czarnkowski –właściciel dóbr bialskich nadał przywilej niejakiemu Marcinowi Pilawskiemu. Osadę nazywano wówczas Kazimierzem ( potem ustaliła się nazwa Nowa Wieś). W myśl przywileju we wsi miało być minimum 9 chłopów, jeden karczmarz i 2 chłopów sołeckich. Wiadomo, że w 1629 r. stały tu 24 domy z 11 łanami ziemi. Osadnicy pochodzili z Nowej Marchii i byli ewangelikami.
W 1655 r. sołtysami byli synowie Marcina Pilawskiego: Stanisław i Daniel; a w 1661 r. synowie Stanisława: Michał i Daniel. Wieś miała wielu właścicieli, kolejno byli nimi: Adam Czarnkowski, Franciszek Sędziwój Czarnkowski (w 1627 r.), Andrzej Gębicki (1660 r.), Katarzyna Gębicka (1668 r.), Adam Naramowski (1691 r.), Adam Iwański (1696 r.), Stanisław Poniatowski (1738 r.), Antoni Lasocki (1755 r.).
W latach 1678 -1681 niektórzy chłopi z Nowej Wsi dorobili się na tyle, że kupowali domy w Czarnkowie.
W 1728 r. spaliły się wszystkie drewniane domy we wsi; kolejny duży pożar był w 1802 r. , kiedy spłonęła zagroda rodziny Domdey; w miejsce spalonego domu postawiono nowy, murowany, zachowany do dzisiaj, będący najstarszym domem we wsi.
W 1773 r. było we wsi 2 sołtysów, każdy z 1 łanem, 3 wolnych chłopów, 10 chłopów służebnych, 3 kosatów, karczmarz, kowal, szewc, nauczyciel. Liczba mieszkańców wynosiła 294 osoby na 246 ha.
Akta klasyfikacyjne z 1773 r. dają nam pojęcie o tym, co uprawiano na 1 łanie ziemi. Były to: 20 buszli żyta, 10 buszli jęczmienia, 2 buszle owsa, 2 buszle grochu, ½ buszla lnu. Kartofle w owym czasie uprawiano tylko w ogrodach. Zasiew z 1773 r. był skromny ponieważ na średnich glebach we wsi zbierano tylko 3 do 3 ½ raza tego co posiano. W latach 1807-1812 wojska francuskie rekwirowały chłopom ich plony wystawiając tzw. banknoty rekwizycyjne – nigdy nie wykupione przez państwa prowadzące wojnę.
Po oczynszowaniu w 1830 r. chłopi powiększyli swoje gospodarstwa, stali się wolni a zamiast corocznego czynszu musieli wiele lat spłacać rentę. W 1865 r. wybuchł wielki pożar na tzw. Siedliskim Krańcu aż po strumyk Jordan. Spłonęło 14 zagród; Odbudowane domy stały już nie szczytem do drogi lecz frontem- przez środek domu prowadził korytarz tak, że dom miał 2 wejścia. Zamiast dotychczasowych dachów ze strzechą słomianą w pozwoleniu na budowę żądano dachówek.
W 1867 r. wieś liczyła 698 mieszkańców; w 1888 r. było 618 mieszkańców, w 1905 r. – 632 mieszkańców; w 1910 r. wieś miała 566 mieszkańców. W 1872 r. zbudowano drugi budynek murowany dla szkoły. Ponieważ liczba dzieci wzrosła do 160-180 osób, konieczna była budowa kolejnego budynku w 1912 r. mieszczącego 3 klasy i 3 mieszkania nauczyciela. W 1938 r. z powodu braku nauczycieli ewangelików, zatrudniono nauczyciela katolika.
Początkowo wieś była czysto ewangelicka, nie miała domu modlitwy, nabożeństwa odprawiano po domach. W 1799 r. zbudowano pierwszy kościół szachulcowy, w 1810 r. dobudowano wieżę a w 1823 r. powiększono.
W 1908 roku zbudowany został obecny, murowany kościół (wcześniej był drewniany), wyposażony w 2 nowe dzwony. Ozdobą wnętrza stał się żyrandol z 1815 r. oraz świeczniki podarowane gminie przez cesarzową Wiktorię. Na wieży kościoła widoczny do dzisiaj ślad po ostrzale przez Armię Czerwoną w 1945 r.
W Nowej Wsi i w pobliskich Rudkach były folwarki, które powojenni mieszkańcy nazywali „Belwederem” i „Pałacem”. W pierwszym mieszkał zarządca, w drugim dziedzic.
W latach pierwszej wojny aż 112 mężczyzn poszło na front, z tego 22 zginęło i 3 uznano za zaginionych.
W 1920 r. we wsi było 20 gospodarstw w przedziale 17-53 ha i wielu małych rolników. W 1925 r. liczyła 521 mieszkańców ) 454 protestantów, 63 katolików, 4 Żydów) w 80 domach, na powierzchni 1348,2 ha
W 1945 r. wieś odniosła małe straty: spłonęły dom kowala Denziena i stodoła folwarku Kannenberg, wieża kościoła i kilka gospodarstw poniosły niewielki uszczerbek. Natomiast straty w ludziach były znaczne – 26 osób zabito ( w tym 4 kobiety i wiele dzieci), z kolumny uciekinierów w Smolarni zabito 4 mężczyzn, nieznany jest los 6 zesłanych.
Zabytki:
- Kościół z 1908 r. z cennym wyposażeniem wnętrza
- Cmentarz poewangelicki
- Dom z 1802 r.
