Walkowice

Walkowice położone są w Gminie Czarnków, Jest to wieś sołecka licząca 332 mieszkańców, leżąca na skarpie nad doliną Noteci. W okolicy już od XVII wieku funkcjonują kopalnie żwiru i piasku.

Walkowice wymienione są w podrobionym dokumencie z 1192 r. Kazimierz Wielki w roku 1343 nadał komesowi Sędziwojowi z Czarnkowa miasto Czarnków wraz z kmieciami zamieszkałymi pod miastem w osadzie Kissy (dzisiejsza ulica Rybaki) i z wsiami Gębice i Walkowice. Przez cały XV i XVI wiek należały Walkowice do klucza czarnkowskiego. Pełny skład klucza znamy z roku 1486 – należały doń wówczas : miasto Czarnków z rybakami zamieszkałymi pod zamkiem, wsie Gulcz, Połajewo, Boruszyn, Młynkowo, Śmieszkowo, Białężyn, Brzeźno, Sarbia, Kruszewo, Walkowice i Prosna. Niewielką osadę Walkowice, która składała się z trzech dymów, zamieszkiwali naroczniacy, którzy właścicielowi ziemi dostarczali daniny rocznej – zwanej narocznik. Zajmowali się oni chowem bydła i nierogacizny w lasach, łowieniem ryb w rzece oraz bardzo dochodowym bartnictwem.

W 1580 r. wieś należała do Czarnkowskich; z nich Jadwiga miała półłanek i 9 rybaków, Barbara –kasztelanowa rogozińska 1 zagrodnika i 8 rybaków. Kolejnymi właścicielami wioski byli Swiniarscy, również właściciele Kruszewa. Później majątek ten administrowany był przez rodzinę Potulickich. W 1789 r. była to wieś szlachecka licząca 30 dymów

Na początku XIX wieku na ziemiach zaboru pruskiego zniesiony zostaje system poddańczy. Pozostałością po tych czasach jest zachowana nazwa „kaszary” – gdzie dawniej stały czworaki w których mieszkali poddani dziedziców Walkowic. Na mocy edyktu królewskiego uwłaszczeni chłopi zaczynają nabywać ziemie i zakładać własne gospodarstwa na skarpie nadnoteckiej. Rozszerzyła się zabudowa wsi w kierunku rzeki Noteć.

Około roku 1820 mieszkańcy wybudowali pierwszą własną szkołę przy drodze do Jabłonowa. Po 1870 r. wybudowano drugą, czteroklasową a w latach 1905-1907 istniejącą do dzisiaj „nową szkołę”. W XIX w. na ziemiach nadnoteckich prowadzona była na duża skalę kolonizacja osadnikami z Niemiec. Do Walkowic sprowadzono osadników z Saksonii. Swoje zabudowania stawiali obok siebie – po jednej stronie „ rynku”. W 1870 r. z darowizn mieszkańców zbudowano dzwonnicę w centrum wsi, gdzie zawisł dzwon oznajmiający swoim biciem pory obiadu, pożaru i pogrzebu.

W XIX w. (według SGKP) wieś razem z Wapniarnią Radolińską ( 3 domy, 26 mieszkańców) tworzyła okręg wiejski liczący 69 domów, zamieszkały przez 610 osób ( 461 katolików, 148 protestantów, 1 Żyda). Obszar wsi wynosił 1304 ha (517roli, 236 łąk, 313 lasu). Największą posiadłością było sołectwo liczące 194 ha, o czystym dochodzie 1685 marek. Właścicielem był Daniel Busse, poprzednio Świniarscy.

W 1905 r. wieś liczyła 564 mieszkańców. W 1908 r. w szkole w Walkowicach prowadzony był strajk dzieci w obronie polskiej mowy. W czasie powstania Wielkopolskiego, o wieś prowadzone były walki z oddziałami niemieckiego Grenzschutzu. Już 28.12.2018 r. Niemcy obsadzili wojskiem śluzę i przeprawę promową. Powstańcy wzmocnieni oddziałem z Kruszewa 13 stycznia 1919 r. zaatakowali i zdobyli bronione przez Niemców miejsca na Noteci. Na „niemieckim” brzegu pozostał silny punkt oporu karabinów maszynowych ukrytych w stodole 300 metrów od przeprawy promowej. Na wzgórzach nad Białą Niemcy ustawili artylerię i rozpoczęli ostrzał Walkowic. Kolejna bateria artylerii stanęła nad Stobnem ostrzeliwując drogi wlotowe do Walkowic. Samoloty zwiadowcze nadlatujące z Piły również prowadziły ostrzał wsi z broni maszynowej. W połowie lutego silne mrozy skuły Noteć, która przestała być barierą oddzielającą obie strony. Wykorzystali to Niemcy i 13 lutego przeszli przez rzekę w okolicach Romanowa i Nowego. Polacy odparli ich atak i nieprzyjaciel musiał się wycofać. Drugą próbę zajęcia Walkowic podjęli Niemcy w Wielki Piątek zajmując gospodarstwa na wybudowaniach. Zostali przepędzeni przez Polaków.

Wrzesień 1939 r. przyniósł ze sobą okupację niemiecką i wysiedlenia polskich mieszkańców. Niemcy zamordowali kierownika szkoły Stanisława Grencla. Wieś wyzwoliła Armia Czerwona 28.01.1945 r. W 1961 r. wieś została zelektryfikowana.

Przy drodze do promu miejsce po dawnym tartaku napędzanym siłą wody. W pobliżu obecnej śluzy nad Notecią znajdowała się składnica drewna. W pobliżu promu stała karczma prowadzona przez Klindera, po której pozostały tylko fundamenty (w 1905 r. liczba mk. 9 osób). W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Walkowice”

Zabytki: