Radolin to dawne miasteczko, obecnie wieś  położona w Gminie Trzcianka. Leży pod pasmem wysokich stromych wzgórz morenowych górujących nad doliną Noteci. Nad wsią wznosi się Góra Zamkowa z piękną panoramą doliny. Radolin liczy 405  mieszkańców. Ma dziesięć średnich i większych gospodarstw rolnych. W pobliżu Radolina są trzy osady:  Radolin Młyn, Radolin Kolonia, Radolinek

Założyciel miasta hrabia Andrzej Radoliński wierzył w pogląd, że  miasta czynią swoich właścicieli bogatymi; dlatego uprosił króla Augusta III Sasa o pozwolenie na założenie miasta. Pozwolenie takowe otrzymał w 1759 r. Plany Radolińskiego nie powiodły się tak jak oczekiwał, pomysł  założenia miasta sukienników w pobliżu oddalonej tylko o 7 km Trzcianki, będącej silnym ośrodkiem sukiennictwa był błędem. Wprawdzie stawiła się wielka liczba chętnych do zamieszkania w nowym mieście; musieli jednak już wkrótce zabezpieczać swoją egzystencję poprzez zakup okolicznych łąk a miasto wbrew oczekiwaniom właściciela nie rozwinęło się i po niecałym stuleciu samodzielnie pozbyło się praw miejskich. Wymagania właściciela wobec osadników były bardzo wysokie, na co wskazuje przywilej z 1764 r. Każdy posiadacz domu płacił 6 guldenów rocznie od każdego domownika, za dom z ogrodem 20 guldenów podatku gruntowego, ponadto podatek od posiadanej ziemi. Dodatkowe opłaty były od każdej sztuki płótna obrabianej w foluszu i od używania wagi do wełny. Ponadto obowiązywał podatek od warzenia piwa i wódki.

Przywileje mieszczan natomiast były niewielkie: wybierali burmistrza i wójta (wynagrodzeniem tych urzędników były 2 morgi łąk) .

Poza otrzymanym od króla przywilejem targu w sobotni wieczór i niedzielę, zezwolono na 7 jarmarków – dochody tylko z dwóch z nich wpływały do kasy miejskiej i służyły wybrukowaniu placu rynkowego. Niewielka opłata mostowa nie wzbogacała znacząco kasy miasta.

Pamiątką po latach świetności pozostała do dzisiaj zwarta zabudowa dziewiętnastowiecznych domów, układ ulic i plac, który dawniej był rynkiem. Przy nim stał ratusz (obecny budynek z numerem 110), w którym znajdowały się pokoje noclegowe, wyszynk, sklep, a nawet stajnia dla koni.

W 1771 r. przydarzyło się Radolinowi wielkie nieszczęście –  27 domów, połowa ówczesnej zabudowy miasta padła łupem ognia. W 1773 r. podczas klasyfikacji urzędnicy pruscy stwierdzili, że w 27 domach mieszkają 54 rodziny, a odbywane targi nie cieszą się dużą frekwencją. Miasto w owym czasie zamieszkiwało  37 sukienników, 7 pracowników na dniówki, 2 szewców, kowal, browarnik, cieśla, folusznik, karczmarz i 1 wieśniak.

W 1783 r. Radolin  liczył 396 mieszkańców. W 1789 r.  było to nadal szlacheckie miasteczko w pobliżu Noteci z  luterańskim domem modlitwy i młynem, tartakiem i foluszem liczące 50 dymów  (467 mieszkańców w 45 domach).

W latach 1807-1812 stacjonująca armia francuska za pokwitowaniem pobierała sukno, za które nigdy nie zapłaciła. Po 1815 r.  wzrosły ogromnie rosyjskie cła na towary sukiennicze, co spowodowało powolny schyłek sukiennictwa w Prusach. Mieszkańcy Radolina coraz mocniej zajmowali się rolnictwem aby w 1859 r. oddać swoje prawa miejskie. „Gwoździem do trumny” było poprowadzenie przez Trzciankę w 1851 roku Kolei Wschodniej z Krzyża do Bydgoszczy, co jeszcze bardziej zmniejszyło szanse Radolina konkurowania z  Trzcianką.

W 1816 r. było tu 601 mieszkańców (92 katolików, 506 protestantów i 3 żydów);W 1831 r.  Radolin- nadal miasto liczył 83 domy i  627 mieszkańców (60 katolików, 552 protestantów, 15 żydów); w 1842 r. było 721 mieszkańców; w 1855 r. stało w nim 81 domów zamieszkałych przez 703 osoby (117 katolików, 575 protestantów i  11 żydów); w 1871 r. stały we wsi 93 domy liczące 773 mieszkańców (130 katolików, 641 protestantów, 2 żydów);  w 1905 r. było  556 mieszkańców a  w 1910 r.  liczba ta wzrosła do 595 osób;  w 1930 r. liczba mieszkańców wynosiła 614 osób, powierzchnia wsi zajmowała 554,3 ha, co w porównaniu z sąsiednimi miejscowościami było stosunkowo niewiele. Mimo to, urodzajne łąki noteckie stały się podstawą silnego rozwoju gospodarczego wsi. W 1930 r.  żyło w niej  10 chłopów z 2 końmi i 30 chłopów z jednym koniem. Największe gospodarstwo posiadało 22 ha.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z końca XIX wieku tak informował o Radolinie:  wieś i folwark niegdyś miasteczko, leży nad rzeczką Silnicą ( Trzcianką). Parafia katolicka w Białej, ewangelicka w Trzciance. W 1759 r. Radoliński uzyskał przywilej Augusta III na założenie miasta pod nazwą Radolina. Dziedzic ten nadał w dniu 2 września 1764 r. mieszkańcom nowo założonej osady przywilej, na mocy którego wolno im było wybrać sobie władze miejscowe. W 1772 Radolin dostał się pod panowanie pruskie, a następnie w ręce niejakiego Livoniusa. W 1848 r. mieszkańcy R. byli przeciw reorganizacji Wielkiego Księstwa Poznańskiego; w 1858 r. utracili prawa miejskie. Ludność zajmuje się tkactwem, chowem bydła i uprawą roli. W 1816 r. było tu 58 warsztatów tkackich w biegu, czysty dochód z roli oblicza się na 11 marek. Folwark – 1 dom 6 mieszkańców

W 1894 r. w Radolinie zbudowana została szkoła. Przed II Wojną do wsi należały  też Radlińska ( Wapniarnia) (niem. Radoliner Kalkfabrik, zwana też Kienwerder)  naprzeciwko Walkowic, przy przeprawie promowej,w której stał  1 dom liczący 11 mieszkańców, oraz Radlińska wieś ( Radoliner Colonie) – osada wiejska wzdłuż Silnicy ( obecnie część Radolinka)

Pierwszy kościół protestancki spłonął w pożarze roku 1771. W latach 1892-1893 wybudowano obecny kościół,  któremu w 1906 r. dobudowano wieżę, a trzy lata później zainstalowano na nim zegary. Te ostanie działały do 1960 r. W sąsiedztwie kościoła stoi figura, którą postawiono w 1952 roku, w miejscu rozebranego w 1946 r. pomnika niemieckiego żołnierza. Radolin należał do parafii w Białej.

W 1945 nie było we wsi większych walk. Kobiety i dzieci ewakuowano zawczasu koleją, transport zatrzymany został przez Rosjan w Kostrzyniu, obrabowany a kobiety molestowane. Duża część innej kolumny z uciekinierami na wozach dotarła do Lubeki. Podczas ucieczki zginęło 6 osób, we wsi 5 dalszych.

Zabytki:

  • Domy z pocz. XIX w.
  • Kościół z 1893 r.